Trong một bài Kinh ngắn nhưng sâu sắc, Đức Phật từng dạy rằng:
“Có hai hạng người không biết chán đủ: Người tham tích lũy tài vật và người say mê học suông, không hành trì.”
Nghe qua tưởng chừng đơn giản, nhưng khi chiêm nghiệm kỹ, ta sẽ thấy đây là một lời cảnh tỉnh lớn cho đời sống của cả người tại gia lẫn xuất gia.
Bởi lẽ, chúng ta thường tự nghĩ mình đang sống hợp lý, lo cho gia đình, cố gắng học hỏi, nhưng nếu không nhìn lại tâm, rất dễ trượt vào cái vòng không đáy của dục vọng và ngã mạn, dẫn đến khổ đau triền miên.
Không chán tài sản: một đời đuổi theo cái bóng
Người đầu tiên mà Đức Phật nhắc đến là người tham tài sản, người mãi tích góp, thu gom của cải, tiền bạc, ruộng vườn, đất đai… mà không bao giờ cảm thấy đủ.
Họ có 1 muốn 10, có 10 muốn 100. Lúc nghèo thì nói: “Chỉ cần đủ ăn là được.”
Nhưng khi đủ ăn rồi, họ muốn có dư. Có dư rồi thì muốn đầu tư. Có đầu tư thì lại sợ mất. Cứ thế mà tâm lo lắng, sợ hãi, mưu tính, cạnh tranh – ngày một nhiều hơn sự bình yên.
❝ Có tiền chưa hẳn có phước ❞
Người đời thường lầm tưởng giàu có là phước, nhưng tiền không đi kèm với tâm lành, thì của cải dễ trở thành gánh nặng. Người có phước thật sự là người biết bố thí, sống tiết độ, biết dừng đúng lúc.
Đức Phật không hề dạy chúng ta phải nghèo, nhưng Ngài dạy:
“Biết đủ là giàu. Người biết đủ là người có tự do.”
Một người có vài chục triệu mà sống thanh thản, sống hiền lành, làm phước mỗi ngày – người đó có phước gấp trăm lần người có vài tỷ nhưng ngày nào cũng tính toán, hơn thua, canh chừng mất mát.
Người học đạo mà không hành: chứa chữ mà không ánh sáng
Người thứ hai mà Đức Phật nói đến – tưởng lạ mà quen – chính là người học Phật nhưng không hành trì.
Đây là những người rất ham học kinh, đọc nhiều, biết nói pháp, luận lý sắc bén… nhưng chưa từng ngồi yên lặng một buổi sáng để quan sát tâm, chưa từng hành một thời sám hối chân thật, cũng chưa từng buông bỏ phiền não thật sự.
❝ Học mà không hành, như đèn không thắp lửa ❞
Thời Đức Phật còn tại thế, có một vị Tỳ kheo tên Arittha, rất ham nghe Pháp, giỏi lý luận. Nhưng khi được hỏi về hành trì, thì không biết tâm mình đang nghĩ gì. Đức Phật gọi ông là “kho chứa nước ngọt mà không ai uống” – có chữ, có kinh, nhưng không truyền được gì cho người khác vì chưa thật sự chuyển hóa tâm mình.
Pháp không phải để nói cho hay. Pháp là để sống cho nhẹ lòng, sống có tuệ giác, sống bớt phiền não và khổ đau.
Tại sao không biết đủ là gốc của khổ đau?
Đức Phật dạy:
“Không biết đủ là nghèo, dù người ấy có trăm vạn.”
Khi tâm không dừng lại được, ta cứ chạy, chạy mãi:
– Muốn nhà to hơn, xe sang hơn
– Muốn được khen, được trọng vọng
– Muốn biết nhiều, thông minh hơn người
– Muốn tu nhanh, thành Phật sớm…
Nhưng càng muốn, càng thiếu. Càng thiếu, càng lo. Càng lo, càng khổ. Tất cả chỉ vì một chữ “chưa đủ”.
Làm sao để sống biết đủ?
1. Tập nhìn xuống thay vì nhìn lên
Người thường nhìn ai hơn mình để khởi lòng ganh. Người tu nhìn ai kém mình để khởi lòng từ.
Biết bao nhiêu người ngoài kia không có bữa sáng trọn vẹn, không có nhà che nắng mưa, không được học chữ.
Ta có cơ hội ngồi đọc Pháp, ngồi thiền, còn đầy đủ mắt, tai, thân thể khỏe mạnh – đó đã là một may mắn lớn.
2. Giữ tâm tri túc mỗi ngày
Không cần chờ giàu mới tri túc. Tri túc chính là hạnh phúc tức thời.
Mỗi ngày hãy tự nhắc mình: “Cái mình đang có hôm nay là ước mơ của chính mình năm trước.”
Chúng ta ăn cơm hôm nay, có người từng mơ chỉ cần 1 bữa cơm trắng.
Chúng ta học Phật hôm nay, có người đang nằm bệnh viện không nghe được một câu kinh.
3. Hành Pháp thay vì chỉ nói Pháp
Ngồi yên 15 phút mỗi sáng, trì chú mỗi tối, hành thiền mỗi cuối tuần – đều là những bước thực hành rất nhỏ nhưng có thể thay đổi cả đời sống nội tâm.
Người tu thật sự là người hành, không phải người nói.
Thắp sáng một ngọn đèn thì còn hơn nói về ánh sáng cả ngàn lần.
Biết đủ là sự nghiệp lớn nhất đời người
Không phải làm quan chức, có nhà lầu, viết sách hay mới gọi là sự nghiệp.
Sự nghiệp lớn nhất là dừng được tâm loạn, sống được một ngày an.
Khi biết đủ:
– Ta không còn ganh đua
– Không muốn chứng minh gì với ai
– Không cần hơn kém
– Không bị tiền bạc, lời nói, ánh mắt người khác chi phối
Đó là lúc người ấy thật sự tự do.
Hai hạng người không biết chán đủ là hai ngã rẽ rơi vào khổ đau
Một người mãi gom góp vật chất.
Một người tích chữ nhưng bỏ quên hành trì.
Cả hai đều mang tâm thiếu. Mà tâm thiếu thì không bao giờ đủ.
Đức Phật không bắt ta bỏ hết mọi thứ, nhưng Ngài dạy ta hãy sống biết dừng, biết lùi, biết tri ân, và biết hành trì.
Nếu mỗi người trong chúng ta buổi sáng chịu thiền 15 phút, buổi tối tụng 1 bài kinh, trong ngày không nói lời sân hận, không tham cầu quá độ – thì đã không còn nằm trong hai hạng người kia nữa.
🙏 Cầu chúc quý Phật tử, dù đang là ai và ở đâu, cũng đủ nhân duyên sống một đời biết đủ – an vui – và đầy tỉnh thức.